Szaflary – 800 lat wspólnej historii / Szaflary – 800 rokov spoločnej histórie
Szaflary – 800 lat wspólnej historii
Blisko 400 lat temu w parafii w Szaflarach rezydował ostatni cysters o. Mikołaj przybyły z klasztoru w Koprzywnicy. W środę w zabytkowej odrestaurowanej w duchu cysterskim Wikarówce za sprawą unijnego projektu pt. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy” odbyło się seminarium naukowe poświęcone dziedzictwu tego zakonu na terenie Szaflar i Spiskiej Teplicy.
W tym historycznym wydarzeniu udział wzięli liczni zaproszeni goście. Tematyka była bowiem intrygująca, a prelegenci reprezentowali nie tylko świat nauki polskiej i słowackiej, ale i sam Zakon Cysterski, który wywarł tak wielki wpływ na Europę i nasze europejskie dziedzictwo. Zanim jednak rozpoczęło się seminarium naukowe pracownię tradycji i dziedzictwa w Wikarówce poświęcił Opat Zakonu Cystersów w Szczyrzycu ojciec Szymon Warciak.
– Jest to dla nas, mieszkańców gminy Szaflary, ale także dla mieszkańców Podhala bardzo ważny dzień. Mieszkańcy tych terenów – jak się okazuje – już od 1234 roku mogli oddawać cześć Maryi Pannie, w ramach kultu maryjnego krzewionego przez cystersów – mówił wójt Rafał Szkaradziński przypominając historię realizacji transgranicznego projektu przez gminę Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica, a współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg. To w jego ramach na terenie Szaflar została odrestaurowana zabytkowa Wikarówka, gdzie miejsce znalazła m. in. pracownia tradycji i dziedzictwa oraz powstał Park Historyczno – Przyrodniczy. Inwestycje te przypominają wielkie dziedzictwo Zakonu Cystersów, dzięki któremu w najstarszej wsi Podhala – pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1252 roku – w 1350 roku erygowano parafię, a zachowanym materialnym świadectwem Cysterskiego Kultu Maryjnego jest gotycka figura Madonny Szaflarskiej z 1380 roku.
O historii cystersów, ich wpływie na ziemie polskie wykład wygłosił opat Zakonu Cystersów w Szczyrzycu o. Szymon Warciak. Mówił o powstaniu zakonu w Citeaux we francuskiej dolinie z dala od zgiełku, o założycielach, zakonnikach, kolejnych opatach, regule zakonu, jego rozwoju, przybyciu na ziemie polskie i obecności na Podhalu. – Wkład naszych ojców w kulturę i dziedzictwo naszego kraju jest dostrzegany w wielu miejscach, które z powodu wydarzeń historycznych zostały opuszczone przez białych mnichów – mówił, przypominając, że cystersom zawdzięczamy nie tylko kulturę agralną z trójpolówką, hodowlę polskiego bydła czerwonego, sprowadzenie karpia, ale i sztukę oraz mozolną pracę mnichów kopistów. Przypomniał on również, że cysterską parafię w Ludźmierzu cystersi administrowali do 1824 roku, a szerząc kult Najświętszej Marii Panny, parafię w Szaflarach założyli w 1350 roku. – My dzisiaj, jako następcy naszych ojców, a zarówno kontynuatorzy tradycji cysterskiej cieszymy się, że pamięć o dziedzictwie cysterskim i mozolnej pracy naszych poprzedników nie zginęła na Podhalu.
Interesujace wątki poruszyła w swym wystąpieniu pt. „Życie cystersów – inspiracja dla obecnych i przyszłych pokoleń” prof. Anna Diačiková z Katolickiego Uniwersytetu Ruzonberoku. Przypominając, że przybyli oni na tereny Słowacji z polskiego Wąchocka. Mówiła o inspiracjach rozwojowych, jakie zawdzięczany cystersom, o ich intergracji Europy poprzez kulturę, edukację, o ich dużym wpływie na rozwój medycyny, z którego korzystamy do dziś.
Wykład pt. „Fenomen reformy cysterskiej. Dla dobra Kościoła i świata wczoraj i dziś“ wygłosił cysters dr o. Ignacy Rogusz, z parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Jodłowniku. Mówił o duchowości, ewangelizacji, religijnych motywach, o ciągłości zakonu, która nigdy nie została przerwana, o strukturze w której istotnym elementem byli konwesi, pracujący w wielkich gospodarstawach, które tworzyli cystersi. Mówił też o bardzo ważnym elemencie w życiu zakonu, jakim jest podział na modlitwę, pracę i odpoczynek. Ta równowaga i dyscyplina jest nieodłącznym elementem życia tego zakonu.
Zmartwychwstaniec ks dr hab. Dariusz Tabor, prof. Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II miał wystąpienie pt. „Cysterskie Madonny Podhala? Geneza i funkcja figur z Szaflar i Ludźmierza“ . Jako historyk sztuki mówił o zawiłościach kompozycji figur, o proporcjach, dominujacych stylach w różnych okresach twórczości, tłumaczył kontekst ikonograficzny Madonn. Poruszył wątek funkcjonowania Madonn w środowisku cysterskim.
Ostatnie wystąpienie pt. „Komunikowanie na pograniczu kultur – specyfika, wartość, wyzwania. Na przykładzie transgranicznego projektu „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy” wygłosili dr hab. Katarzyna Drąg i dr Piotr Drąg z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Mówili w sposób barwny i przystępny o walorach projektu. Podkreślili ważność komunikowania przez kulturę. Zwrócili uwagę na budowanie relacji na pograniczu kultur. Podkreślili walor, jakim było promowanie wiedzy przez cystersów, którzy stali się nośnikami kultury, ucząc komunikacji kulturowej. Zwrócili uwagę, jak ważnym elementem i walorem projektu było stworzenie przestrzeni fizycznej i instytucjonalnej dla dialogu kultur i dialogu z kulturą. Podkreśli też walor edukacyjny projektu oraz ten związany z komunikowaniem dziedzictwa kulturowego w nowoczesnej formie na terenie Szaflar. – Macie przestrzeń, która będzie łączyła, uczyła dialogu. Życzymy, aby ten projekt stał się przestrzenią fizyczną do spotkania z człowiekiem. Ten projekt będzie przestrzenią pokazującą, że człowieka nie należy tolerować, a afirmować – podkreśliła dr hab. Katarzyna Drąg.
Akcentując uniwersalizm duchowy dziedzictwa cystersów w sposób trafny, przemyślany i barwny, pełen obrazów i przenośni podsumował sympozjum Marek Szala, wybitny artysta, konserwator zabytków, mieszkaniec Szaflar i pasjonat historii miejscowości, która zawdzięcza mu nie tylko piękne działa, ale i odnalezienie i konserwację Madonny z Szaflar.
Seminarium było wielką ucztą duchową, ale także ucztą dla ciała. O to już zadbały nieocenione mistrzynie kuchni panie z Kołą Gospodyń Wiejskich Szaflary, które zdobyły pierwsze miejsce w Polsce w Bitwie Regionów. Ich kuchnię decenili uczestnicy seminarium, podkreślając jej walory smakowe i estetyczne oraz kunszt podania.
Kolejny etap projektu nastąpi już w sobotę. Zostanie oficjanie otwarty Park Historyczno – Przyrodniczy. W programie jest zaplanowana nie tylko instenizacja historyczna, ale i wielki spektakl fontann, gdzie za pomocą dźwięku, koloru i wody, będzie artystyczną opowieścią o wspólnej historii Zakonu Cystersów i Szaflar.
Gmina Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica realizują transgraniczny projekt pt. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy”, współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.
Tekst i zdjęcia: Urząd Gminy Szaflary
Szaflary – 800 rokov spoločnej histórie
Pred takmer 400 rokmi vo farnosti v Szaflary býval posledný cistercián otec Mikuláš, ktorý pochádzal z kláštora v Kopržywnici. V stredu v historickej Vikarówke, obnovenej v cisterciánskom duchu vďaka projektu EÚ s názvom V Szaflarách a Spišskej Teplici sa uskutočnil vedecký seminár „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szaflár a Spišskej Teplice“ venovaný dedičstvu tohto rádu.
Na tejto historickej udalosti sa zúčastnilo množstvo pozvaných hostí. Téma bola pútavá a prednášajúci zastupovali nielen svet poľskej a slovenskej vedy, ale aj samotný cisterciánsky rád, ktorý mal taký veľký vplyv na Európu a naše európske dedičstvo. Pred začatím vedeckého seminára však workshop o tradícii a dedičstve vo Vikarówke posvätil opát cistercitského rádu v Szczyrzyci, páter Šimon Warciak.
– Toto je veľmi významný deň pre nás, obyvateľov gminy Szaflary, ale aj pre obyvateľov Podhalia. Obyvatelia týchto oblastí – ako sa ukazuje – mohli od roku 1234 uctievať Pannu Máriu v rámci mariánskeho kultu propagovaného cistercitmi – povedal starosta Rafał Szkaradziński a pripomenul históriu realizácie cezhraničného projektu. Gmina Szaflary v spolupráci s obcou Spišská Teplica, spolufinancovaná z Európskeho fondu regionálneho rozvoja v rámci programu Interreg. V rámci nej bola obnovená historická Vikarówka v Šaflaroch, kde sa okrem iných bola vytvorená dielňa tradície a dedičstva a Historicko-prírodný park. Tieto investície pripomínajú veľké dedičstvo cistercitského rádu, vďaka ktorému vznikla v najstaršej obci Podhalie farnosť – prvá zmienka o meste pochádza z roku 1252 – v roku 1350 a zachovalé hmotné svedectvo o cistercitskom mariánskom kulte je gotická postava Madony zo Szaflarska z roku 1380.
Opát cistercitského rádu v Szczyrzyci, páter Šimon Warciak, mal prednášku o histórii cistercitov a ich vplyve na poľské krajiny. Hovoril o založení rádu v Citeaux vo francúzskom údolí, ďaleko od zhonu, o zakladateľoch, mníchoch, následných opátoch, vláde rádu, jeho vývoji, príchode do poľských krajín a prítomnosti na Podhalí. – Prínos našich otcov pre kultúru a dedičstvo našej krajiny si všímame na mnohých miestach, ktoré v dôsledku historických udalostí opustili bieli mnísi – povedal a pripomenul, že Cisterciáni vďačia nielen za agrárnu kultúru trojpoľnému hospodárstvu, chov poľského červeného dobytka a predstavenie kaprov, ale aj umenie a namáhavá práca kopijských mníchov. Pripomenul tiež, že cistercitskú farnosť v Ludźmierzi spravovali do roku 1824 Cisterciáni a na šírenie kultu Panny Márie založili v roku 1350 farnosť v Szaflarách. – Dnes sme ako pokračovatelia našich otcov a pokračovateľky cistercitskej tradície radi, že sa na Podhalí nestratila pamiatka na cistercitské dedičstvo a namáhavú prácu našich predchodcov.
Vo svojom príhovore nastolila zaujímavé témy: „Život cistercitov – inšpirácia pre súčasné a budúce generácie“ prof. Anna Diačiková z Katolíckej univerzity v Ružomberku. Pripomínajúc, že na Slovensko prišli z poľského Wąchocku. Hovorila o rozvojových inšpiráciách, ktoré vďačíme cistercitom, o ich integrácii Európy prostredníctvom kultúry a vzdelávania a o ich veľkom vplyve na rozvoj medicíny, z ktorého ťažíme dodnes.
Prednáška s názvom „Fenomén cistercitskej reformy. Pre dobro Cirkvi a sveta včera i dnes“ predniesol cistercián Dr. Otec Ignacy Rogusz z farnosti Narodenia Presvätej Bohorodičky v Jodłowniku. Hovoril o spiritualite, evanjelizácii, náboženských motívoch, kontinuite rádu, ktorá nebola nikdy prerušená, a štruktúre, ktorej dôležitým prvkom boli konvoje pracujúce vo veľkostatkoch vytvorených cistercitmi. Hovoril aj o veľmi dôležitom prvku v živote rehole, ktorým je rozdelenie na modlitbu, prácu a odpočinok. Táto rovnováha a disciplína sú vlastné životu tohto rádu.
Vzkriesený kňaz Dr. Hab. Dariusz Tabor, prof. Pápežská univerzita Jána Pavla II predniesla prejav s názvom: „Cisterciánske Madony z Podhalia? Pôvod a funkcia postáv zo Szaflár a Ludźmierza. Ako historik umenia hovoril o zložitosti kompozície postáv, proporciách, dominantných štýloch v rôznych obdobiach tvorby a vysvetlil ikonografický kontext madon. Dotkol sa témy fungovania Madon v cistercitskej komunite.
Posledný prejav s názvom „Komunikácia na hranici kultúr – špecifickosť, hodnota, výzvy. Na príklade cezhraničného projektu „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szafár a Spišskej Teplice“ predniesol Dr. hab. Katarzyna Drąg a Dr. Piotr Drąg z Pápežskej univerzity Jána Pavla II. Farebným a prístupným spôsobom hovorili o hodnotách projektu. Zdôraznili dôležitosť komunikácie prostredníctvom kultúry. Pozornosť venovali budovaniu vzťahov na hranici kultúr. Zdôrazňovali hodnotu propagácie vedomostí cistercitmi, ktorí sa stali nositeľmi kultúry, vyučovaním kultúrnej komunikácie. Poukázali na to, akým dôležitým prvkom a hodnotou projektu bolo vytvorenie fyzického a inštitucionálneho priestoru pre dialóg kultúr a dialóg s kultúrou. Zdôrazní aj vzdelávaciu hodnotu projektu a tú, ktorá súvisí s komunikáciou kultúrneho dedičstva modernou formou v oblasti Szaflary. – Máte priestor, ktorý spája a učí dialógu. Prajeme si, aby sa tento projekt stal fyzickým priestorom na stretávanie ľudí. Tento projekt bude priestorom, ktorý ukáže, že ľudia by nemali byť tolerovaní, ale potvrdzovaní – zdôraznil Dr. Hab. Katarzyna Drąg.
Výstižným, premysleným a farbistým spôsobom, plným obrazov a metafor zdôrazňujúc duchovnú univerzálnosť cistercitského dedičstva Marek Šala, vynikajúci umelec, pamiatkar, obyvateľ Šafliar a nadšenec histórie mesta, ktorá mu nedlhuje len krásne diela, ale aj objavenie a konzervovanie Madony zo Szafliar.
Seminár bol veľkou duchovnou hostinou, ale aj sviatkom pre telo. Postarali sa o to neoceniteľné kuchárky z Rural Women’s Circle Szaflary, ktoré získali prvé miesto v Poľsku v Battle of the Regions. Ich kuchyňu ocenili účastníci seminára, pričom vyzdvihli jej chuťové a estetické hodnoty, ako aj zručnosť obsluhy.
Ďalšia etapa projektu sa uskutoční v sobotu. Historický a prírodný park bude oficiálne otvorený. Na programe nie je len historická rekonštrukcia, ale aj skvelá podívaná na fontány, ktoré budú pomocou zvuku, farieb a vody umeleckým príbehom o spoločnej histórii Rádu Cistercitov a Szaflaryovcov.
Gmina Szaflary v spolupráci s obcou Spišská Teplica realizuje cezhraničný projekt pod názvom „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szafliar a Spišskej Teplice“, spolufinancované Európskou úniou z Európskeho fondu regionálneho rozvoja v rámci Programu Interreg V-A Poľsko-Slovensko 2014-2020.
Text a fotografie: Úrad obce Szaflary
Seminarium naukowe zostało dofinansowane w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A
Polska – Słowacja 2014 – 2020.
Nr projektu: PLSK.01.01.00-12-0163/17
Tytuł projektu: Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy.
Vedecký seminár bol spolufinancovaný z Programu cezhraničnej spolupráce Interreg V-A
Poľsko – Slovensko 2014 – 2020.
Číslo projektu: PLSK.01.01.00-12-0163/17
Názov projektu: Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szafliar a Spišskej Teplice.
Materiał video Telewizji Podhale:
