Cystersi pod Tatrami –odrestaurowany budynek Wikarówki i Park w Szaflarach / Cisterciáni pod Tatrami – zrekonštruovaná fara a park v Šaflároch
Zabytkowa Wikarówka w Szaflarach odzyskała dawny blask, a w jej pobliżu powstał wyjątkowy Park Historyczno – Przyrodniczy. Było to możliwe dzięki projektowi pn. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy”, współfinansowanemu przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.
Polsko – słowacki projekt nawiązywał do wspólnego dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz wspólnej tożsamości kulturowej obu miejscowości związanych przed wiekami z działalnością kolonizacyjną zakonu cystersów w średniowiecznej Europie, a więc także na ziemiach Polski i Słowacji.
Obie miejscowości Szaflary i Spiska Teplica, leżące pod Tatrami w wiekach średnich były bowiem mocno związane z zakonem Cystersów, można więc śmiało założyć, że swój rozwój w tamtych czasach bezsprzecznie zawdzięczają one temu zakonowi. Wspólna geneza obu miejscowości stała się przyczynkiem do powstania projektu, który w swym zamyśle zakładał między innymi, odrestaurowanie starych przykościelnych budynków i uchronienie ich przed zniszczeniem. W Szaflarach zaplanowano renowację budynku starej Wikarówki z lat 80. XIX wieku przy zabytkowym kościele. To w tym miejscu, o czym warto pamiętać, przed wiekami powstał pierwszy drewniany kościół w Szaflarach pod patronatem cysterskim, w którym do dziś jest najstarsza na Podhalu drewniana gotycka Madonna z 1380 roku.
W budynku dawnej Wikarówki, w ramach projektu powstała wyjątkowa Pracownia Tradycji i Dziedzictwa, w której czuć cysterskiego ducha, dzięki wystrojowi nawiązującemu do wnętrz cysterskiego klasztoru. Ważne i czyniące odpowiedni klimat, są tu też fotografie ze Szczyrzyca, a szczególnie te z części klauzurowej, niedostępne na co dzień dla zwiedzających.
Obecnie w Pracowni Tradycji i Dziedzictwa prowadzone są warsztaty, zajęcia edukacyjne, prezentacje, a także wystawy i różnego rodzaju prelekcje, również historyczne i kulturowe. W budynku jest też miejsce do wybijania monet, dawną metodą, taką jaką z pewnością znali o.o. cystersi, jest też miejsce i specjalistyczny sprzęt do nauki kaligrafii, tak przecież ważnej w życiu cystersów. To właśnie ci zakonnicy przed wiekami w tzw. skryptorium przepisywali księgi pięknym gotyckim pismem, które dzięki prowadzonym w ramach projektu warsztatom kaligrafii mogli poznać mieszkańcy Szaflar, zarówno ci młodsi, jak i starsi. Wikarówka stała się też miejscem, gdzie można poznać zioła i ich właściwości, które znali cystersi już przed wiekami.
Z kolei w Spiskiej Teplicy renowacji został poddany budynek przy zabytkowym kościele, w którym powstaje muzeum ekspozycji i miejsce do spotkań. Oba obiekty po obu stronach Tatr nawiązują do wspólnych cysterskich korzeni i oba dokumentują w sposób materialny bogate dziedzictwo, które mają Szaflary i Spiska Teplica, dzięki cystersom.
W Szaflarach powstał też Park Historyczno – Przyrodniczy. Jego aranżacja, wykonanie, a także samo wyposażenie nawiązuje wprost do ogrodów cysterskich. Jest tu bogactwo elementów ozdobnych, takich jak herb cysterski i Gryfitów. Jest też zegar słoneczny, dzięki któremu można zapoznać się z dniem cysterskim podzielonym na czas: pracy, modlitwy i odpoczynku. Są także tablice pokazujące dziedziny życia, w których działali cystersi, jak choćby: nauka, kultura, czy medycyna. Są tu też umieszczone tablice informacyjne z ważnymi w życiu zakonu cystersów, ale i samych Szaflar datami i opisem tych konkretnych wydarzeń oraz centralnie usytuowana multimedialna fontanna. Ten pięknie zagospodarowany teren, jest z pewnością wyjątkowym obiektem dziedzictwa kulturowego, jaki przynieśli ze sobą pod Tatry w średniowieczu cystersi.
Gmina Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica realizują transgraniczny projekt pt. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy”, współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020. Dzięki niemu uchroniono nie tylko materialne ślady związane ze wspólnym dziedzictwem kulturowym, ale i coś więcej – wspólną tożsamość kulturową obecną do dziś po obu stronach Tatr.
Zadanie jest dofinansowane w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska – Słowacja 2014 – 2020.
Nr projektu: PLSK.01.01.00-12-0163/17
Tytuł projektu: Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy.
Cisterciáni pod Tatrami – zrekonštruovaná fara a park v Šaflároch
Historická fara v Szaflároch získala späť svoj niekdajší lesk a v jej blízkosti vznikol jedinečný historický a prírodný park. Podarilo sa to vďaka projektu s názvom „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szaflárov a Spišskej Teplice”, ktorý spolufinancovala Európska únia z Európskeho fondu regionálneho rozvoja v rámci Programu Interreg V-A Poľsko-Slovensko 2014-2020.
Poľsko-slovenský projekt odkazoval na spoločné kultúrno-historické dedičstvo a kultúrnu identitu oboch lokalít, ktoré sa pred stáročiami spájali s kolonizačnou činnosťou cisterciánskeho rádu v stredovekej Európe, a teda aj na území Poľska a Slovenska.
Obe podtatranské obce Szaflary a Spišská Teplica boli v stredoveku úzko späté s cisterciánskym rádom, takže sa dá predpokladať, že za svoj rozvoj v tom čase vďačili práve tomuto rádu. Spoločný pôvod oboch miest dal podnet k projektu, ktorý okrem iného zahŕňal obnovu starých cirkevných budov a ich záchranu pred chátraním. V Šaflároch sa plánuje rekonštrukcia starej budovy fary z 80. rokov 19. storočia vedľa historického kostola. Práve na tomto mieste, ktoré stojí za pripomenutie, bol pred stáročiami pod patronátom cisterciánov postavený prvý drevený kostol v Szaflároch, v ktorom sa dodnes nachádza najstaršia drevená gotická Madona na Podhalí z roku 1380.
V budove bývalej fary sa v rámci projektu vytvorila jedinečná dielňa Tradícia a dedičstvo, v ktorej je cítiť ducha cisterciánstva vďaka zariadeniu pripomínajúcemu interiéry cisterciánskeho kláštora. Dôležité sú aj fotografie zo Szczyrzyca, ktoré dotvárajú tú správnu atmosféru, najmä tie z kláštornej časti, ktorá je pre návštevníkov denne neprístupná.
V súčasnosti sa v dielni Tradície a dedičstvo konajú workshopy, vzdelávacie aktivity, prezentácie, ako aj výstavy a rôzne prednášky, vrátane historických a kultúrnych. V budove sa nachádza aj miesto na razenie mincí starobylou metódou, ktorú museli poznať otcovia cisterciáni, ako aj priestor a špecializované vybavenie na výučbu kaligrafie, takej dôležitej v živote cisterciánov. Práve títo mnísi pred stáročiami v takzvanom skriptoriu prepisovali knihy krásnym gotickým písmom, ktoré mohli mladí i starší obyvatelia Szaflary spoznať vďaka kaligrafickým workshopom, ktoré sa konali v rámci projektu. Fara sa stala aj miestom spoznávania byliniek a ich vlastností, ktoré poznali cisterciáni už pred stáročiami.
V Spišskej Teplici bola zasa zrekonštruovaná budova vedľa historického kostola s cieľom vytvoriť výstavné múzeum a miesto stretnutí. Obe lokality na oboch stranách Tatier odkazujú na spoločné cisterciánske korene a obe materiálne dokumentujú bohaté dedičstvo, ktoré majú Šafláry a Spišská Teplica vďaka cisterciánom.
V Szaflary bol vytvorený aj historicko-prírodný park. Jeho usporiadanie, dizajn a aj samotné vybavenie priamo pripomína cisterciánske záhrady. Nachádza sa tu množstvo dekoratívnych prvkov, ako napríklad erb cisterciánov a erb Griffinov. Nachádzajú sa tu aj slnečné hodiny, ktoré približujú cisterciánsky deň rozdelený na čas práce, modlitby a odpočinku. Sú tu aj tabuľky, v ktorých sú uvedené oblasti života, v ktorých boli cisterciáni aktívni, ako napríklad veda, kultúra a medicína. Nachádzajú sa tu aj informačné tabule s dôležitými dátumami a popisom týchto konkrétnych udalostí zo života cisterciánskeho rádu, ale aj samotných Šaflárov, a centrálne umiestnená multimediálna fontána. Táto nádherne upravená oblasť je určite jedinečnou pamiatkou, ktorú so sebou do Tatier v stredoveku priniesli cisterciáni.
Obec Szaflary v spolupráci s obcou Spišská Teplica realizuje cezhraničný projekt s názvom „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Spišskej Teplice”. „Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Šaflárov a Spišskej Teplice”, spolufinancovaný Európskou úniou z Európskeho fondu regionálneho rozvoja v rámci Programu Interreg V-A Poľsko-Slovensko 2014-2020. Vďaka nemu sa zachovali nielen hmotné stopy súvisiace so spoločným kultúrnym dedičstvom, ale aj niečo viac – spoločná kultúrna identita prítomná dodnes na oboch stranách Tatier.
Cisterciánsky festival bol spolufinancovaný v rámci Programu cezhraničnej spolupráce Interreg V-A
Poľsko – Slovensko 2014 – 2020.
Číslo projektu: PLSK.01.01.00-12-0163/17
Názov projektu: Cisterciáni pod Tatrami – spoločné korene a spoločná budúcnosť Szafliar a Spišskej Teplice.
